Dr Adam Kubacz
Herb Miechowic, pieczęcie dominium i gminy oraz pozostałych instytucji gminnych
Pieczęcie gmin wiejskich zostały wprowadzone w osiemnastym stuleciu. Miechowice doczekały się pieczęci później. Z końca XVIII wieku pochodzi pieczęć urzędu sądowego dominum (gospodarstwa) Miechowice. W napisie uwzględniała ona funkcjonujący od XIV wieku podział tej wsi na górną i dolną. Znana jest ona tylko z odrysu. Jego formę zamieścił w swoim rękopisie L. Chrobok. W środku znajdował się herb (zapewne rodu Dobschutz), wokół którego umieszczono napis „Amt- Siegel Ob. u. Nied. Miechowitz Wirtschafts Amt”. Wizerunek herbu ulegał zmianom. Odciski napieczętne uwzględniające podział na dolne i górne Miechowice (lakowe i opłatkowe) pozostawały w użyciu do końca lat 30. XIX wieku. W otoku znajdował się napis „Ober und Nieder Miechowitzer Gerichtsamt”. Jej wygląd ulegał drobnym korektom. Forma pieczęci odwoływała się do właściciela majątku Miechowice- Franza Winklera. W latach 40. XIX wieku jej kształt był zbliżony do elipsy. W środku znajdował się herb Winklera. Wokół niego napis „Gerichts Amt Miechowitz”. Nieco wcześniej w użyciu była pieczęć z napisem Dominial. W środku w dwóch polach znajdowały się symbole odwołujące się do zajęć mieszkańców Miechowic. Z jednej stronie grabie i sierp, z drugiej kilof i młot. Jej forma znana jest również z rysunku L. Chroboka. Policja dominialna w późniejszym okresie posługiwała się okrągłą pieczątką „Dominial Polizeiverwaltung Miechowitz” (lata 50. XIX wieku).
Najstarsze zachowane lakowe pieczęcie gminy wiejskiej pochodzą z 1819 r. (opłatkowa pochodzi z 1818 r). W ciągu dziewiętnastego stulecia ta podbytomska wieś przeobraziła się z typowej osady rolniczej w przemysłowo- rolniczą. Wówczas powstały pierwsze kopalnie rud żelaza oraz galmanu. Nie oznaczało to jednak, iż dawne tradycje rolnicze zanikły. Obok uprawy roli wielu mieszkańców nadal hodowało świnie, konie i krowy. Do początku XX w. w skład większości zagród wchodziły obory i stajnie (od drugiej połowy dziewiętnastego stulecia zazwyczaj budowano je bardziej solidnie, to jest z cegieł i wapienia).
Wizerunek
herbowy gminy przedstawia konia z woźnicą (pierwotnie postać ta przedstawiana
była również w pozycji stojącej) siedzącym na przodzie pustego wozu
drabiniastego. Najstarsze przedstawienia wyżej wspomnianej pieczęci gminnej
pochodzą z początku XIX wieku. Najczęściej wizerunek ten tłumaczy się legendą o
ucieczce Wacha
w nocy z Krakowa (dyskusje budziła jedynie ilość gwiazd umieszczona na pieczęci
przedstawiającej drabiniasty wóz z sianem). Zasadnicza treść wizerunku
odwoływała się do zajęcia mieszkańców wsi. Należy zaznaczyć, ze rolnictwo przez
wieki było zasadniczym wyznacznikiem życia codziennego Miechowic do 2 połowy XIX
wieku (a nawet i później). Symbolem dawnych tradycji był sam wóz drabiniasty.
Kształt wozu i sylwetka woźnicy ulegała pewnym korektom. Podobnie było z
rozmieszczeniem gwiazd i samego napisu. Przy nazwie powiat bytomski często
używano skrótu.
Interpretacja wizerunku pieczęci i herbu budziło wiele kontrowersji. Dotyczyło to zarówno samej ikonografii herbu, jak również umieszczenia tego symbolu na nowo budowanym ratuszu. Spierano się między innymi o rozmieszczenie w tle gwiazd i ich znaczenia w legendzie herbowej. Starano się korzystać z porad znanych autorytetów. W latach 1926-1928 roku prowadzono obszerną korespondencję z górnośląskimi instytucjami heraldycznymi i znakomitymi genealogami. M.in. odwoływano się do opinii niemieckiego heraldyka O. Huppa. Konsultowano się także z członkami Śląskiego Towarzystwa Genealogicznego we Wrocławiu. Najwięcej kłopotów przysparzało zamontowanie wizerunku herbu na zewnętrznym licu budynku i wkomponowanie go pomiędzy figury i reliefy symbolizujące tradycje górnośląskie.
Pojawiły się wówczas sporne kwestie dotyczące kolorów oraz rozmieszczenia 9 gwiazd. Z tych względów rozważano kilka wersji. W liście adresowanym do O. Huppa dołączono wiele wizerunków pieczęci gminnej pochodzących ze starych archiwaliów, reliefów, jak i kilka nowych rysunkowych propozycji. Ostatecznie zaakceptowano wersję pochodzącą z najstarszych dokumentów gminnych. Herb dostosowano do wskazówek Huppa, umieszczając go na wieżyczce ratusza. Po adaptacji budynku dawnego ratusza na dom kultury po II wojnie światowej wieżyczka została zlikwidowana, a wraz z nią zniszczono kamienny wizerunek herbu gminy. Sam ratusz zburzono w latach 90. XX wieku.
Gmina
Miechowice, jako organ państwowy powołany został decyzją władz pruskich
w 1872 roku. Amt w państwie pruskim, który był jednostką pomocniczą w podziale
administracyjnym powiatu. Na jej czele stawał naczelnik gminy, który wyznaczał
przestrzenną organizację instytucji państwowych na najniższym szczeblu.
Wcześniej, to jest do roku 1874 funkcjonowała gmina wiejska, której
reprezentantem był sołtys (sołtysi). Nowo powołany organ posługiwał się własnymi
pieczęciami. Ikonografia odwoływała się do wizerunku pruskiego orła. Jedynie
napis w otoku wskazywał na miejscowość i powiat, w którym tej formy odcisku
używano. W początkach XX wieku widniał na nim orzeł z rozpostartymi skrzydłami,
w prawej łapie trzymający berło), napis wokół brzmiał: „Amt Miechowitz. Kreis
Beuthen”. Oczywiście jego odwzorowanie zmieniało się kilkakrotnie. Jego
wizerunek z lat 20. XX wieku był już zupełnie inny. Nie było korony i berła.
Wzór ten wykorzystywano także do pieczęci należących do różnych organów gminy
m.in. amtowej policji. W okresie hitlerowskim do wizerunku dodano symbole
nazistowskie. Posługiwano się też innymi pieczęciami. Jedna z nich miała kształt
prostokąta, wewnątrz którego umieszczony został napis „Amt Miechowitz”, a
następnie data i nr rozporządzenia”.
Gmina (Amt) jako organ państwowy miała własną pieczęć (zapewne od 1884 roku). Jedna z pierwszych miała kształt prostokąta, wewnątrz którego umieszczono napis „Amt Miechowitz” z miejscem na datę i numer rozporządzenia. Po 1900 roku władze gminy stosowały także bardziej uproszczone pieczęcie. Jedna z nich zawierała tylko napis: „Miechowitz O. S. den… Der Gemeinde Vorsteher …”(dla pieczęci burmistrza) oraz „Gemeinde Verwaltung Miechowitz O. S. 29 Dez 1905 (rada gminy). Po 1928 r. czyli po utworzeniu powiatu bytomsko- tarnogórskiego w otoku pieczęci pojawił się zmieniony napis „Amt Miechowitz Kreis -Beuthen-Tarnowitz”.
Własną pieczęć miał ponadto zarząd dóbr Miechowice (mimo formalnego zniesienia dominium dworskiego) „Der- Guts Vorsitzende zu Miechowitz Kreis Beuthen-Miechowitz” (forma napisu pochodząca z lat 20). Było kilka odmian tejże pieczęci.
Do najstarszych pieczęci urzędowych zaliczała się pieczęć miejscowej stacji pocztowej. W górnej części napis Post Expedition (czasem stosowano skrót w tym napisie). Pośrodku napis Miechowitz. Nad nią umieszczono koronę, pod nazwą miejscowości odwzorowano instrument- trąbkę pocztową.
Od końca XIX wieku pieczęciami posługiwały się różne instytucje i stowarzyszenia funkcjonujące na terenie Miechowic. Własne pieczęcie posiadały osoby prywatne. Jednakże jest to odrębny, ale bardzo interesujący temat.
