e>Miechowice Historia

 

Dr Adam Kubacz

 

        Kalendarium z dziejów Ostoi Pokoju i parafii ewangelickiej do 1945 roku.

1888-Matka Ewa otrzymuje od ojca pierwszy budynek, który staje się zalążkiem  późniejszej  „Ostoi”, nieco wcześniej ojciec dał jej dwa pomieszczenia na zamku, gdzie organizuje tzw. „Evaheim”. W początkach XX wieku prowadziła w nich szwalnię
i rozdawano posiłki ubogim mieszkańcom. Pod choinkę otrzymała plan budowy pierwszego budynku w przyszłej „Ostoi”.

09. 1890- Otwarcie ewangelickiej „Ostoi Pokoju”. Ośrodek ewangelicki powstał na terenie dawnej szkółki ogrodniczej należącej do dominium Winklerów, który Ewa otrzymała formalnie od ojca w 1891 roku

1892- Wzniesienie szpitala – tzw. „Valeski Stift” przy obecnym placu Szpitalnym na potrzeby miejscowej społeczności ewangelickiej. Matka Ewa sygnuje podpisem plany budynku narysowanego przez mistrza murarskiemu Manna. Miał on początkowo służyć kalekom. Funkcjonował on jednak jako szpital. W tym samym roku powstał też dom dla małych dzieci „Jaskółcze Gniazdo”. W ramach tego zespołu powstało kilka obiektów, w tym jeden drewniany barak.

1893 – zespół placówki obejmował Friedenshort i dom mieszkalny,  kilka obiektów gospodarczych, dom mieszkalny zwany Valeska Stift (ceglany, fachwerkowy), ubikacje, stodołę i kilka szop (budynki gospodarcze, drewniane, częściowo murowane, masywne z dachami krytymi papą) oraz budynek zwany Motorwind.

1895-1901- Pobyt Matki Ewy w Bielefeld w celu dokładniejszego zapoznania się
z funkcjonowaniem tej instytucji. Przebywała tam w charakterze siostry przełożonej Diakonatu „Sarepta”.

1895- Powstanie budynku mieszkalnego dla pastora.

1896 -Położenie kamienia węgielnego pod budowę świątyni.

3. 08. 1897- ustanowiono Statut dla tej placówki. Kierownikiem i przewodniczącym placówki był Graf von Zedlitz. Przebywały tam wówczas 62 sieroty (28 chłopców i 34 dziewczęta).

2 02. 1898- Poświęcenie neoromańskiej świątyni ewangelickiej. Obok niej założono cmentarz, zwany później starym.

1910-Na terenie „Ostoi” powstała mała oczyszczalnia ścieków.

1910 -Matka Ewa rozpoczyna akcję „Domy dla Bezdomnych” wspierającą zakładanie instytucji pomagającej ubogim rodzinom.

1911- Na prośbę pani Taylor z 1909 roku w Chinach rozpoczęła działalnoś filia „Ostoi” na terenie Miao.

Około 1914- roku założono nowy cmentarz usytuowany przy obecnej ulicy Spokojnej (do lat. 70. Cmentarna).

Po 1914- roku Matka Ewa przebywała w Łodzi, odwiedzając pola frontowe, zajmowała się także osieroconymi dziećmi.

1914-1918- W „Ostoi Pokoju” funkcjonował ośrodek pomocy dla polskich matek z dziećmi, co wiązało się z pobytem Matki Ewy w Łodzi.

1916- 1917-Powstanie systemu wodociągów i sieci kanalizacyjnej pomiędzy Stolarzowicką, Wolnego, Reptowską a Daleką. System ten uwzględniał ujęcia wodne na terenie „Ostoi Pokoju”.

1918- Parafia ewangelicka i „Ostoja” została skontrolowana przez pastora bytomskiego Schmidta (jedna z pierwszych kontroli ośrodka).

3. 05. 1920- Obok pałacu miechowickiego zginął dobroczyńca, a zarazem dyrektor kopalni „Preussen” (potem „Miechowice”) H. Kocks, pochowany przy kościele ewangelickim.

12. 1920- Umarł pierwszy proboszcz placówki ewangelickiej pastor Adolf Arps.

1921 -Władze Ostoi Pokoju zawarły z fiskusem górniczym z odrębną umowę w sprawie pobierania wody.

11. 03. 1921- Pastor Walter Zilz obejmuje duszpasterzowanie w parafii ewangelickiej.

13. 05. 1923- W „Ostoi Pokoju” gościł superintendent z Wielkiej Brytanii pracujący na  misjach w Chinach i Indiach.

9. 09. 1923- W Ostoi Pokoju odbył się pierwszy górnośląski kurs dla wspólnoty Braci.

14. 05. 1924- W parafii urządzono uroczystości z okazji 400. rocznicy wydania pierwszego ewangelickiego śpiewnika.

25. 12. 1924- W Ostoi Pokoju gościł angielski kaznodzieja Jonson.

8. 03. 1925- Wysłanie na misję „Miao” w Chinach pięciu sióstr z „Ostoi Pokoju”.

18. 06. 1925- Pastor Zilz przewodniczył delegacji miechowickiej na uroczystości związane z wprowadzeniem na urząd nowego generalnego superintendenta D. Zäncknera, która miał miejsce we Wrocławiu.

20. 07. 1925- Pastor wygłosił mowę z okazji wmurowania kamienia węgielnego pod pomnik poległych żołnierzy na frontach I wojny światowej.

23. 08.1925- Delegacja gminy ewangelickiej uczestniczyła w odsłonięciu pomnika poległych na terenie parku miechowickiego (naprzeciw kościoła św. Krzyża). Pastor Zilz wygłosił z tej okazji krótkie przemówienie. Z tej okazji odbyło się ewangelickie nabożeństwo poranne w kościele i popołudniowe na Placu Targowym.

12. 1925- Otwarcie stacji sióstr na Bobrku. Dla diakonis przeznaczono lokal na parterze budynku przy Lazaretstrasse 1b, który został podarowany przez zarząd huty Julia („Bobrek”). Kierownictwo zakładu pokryło także koszty remontu pomieszczenia. Wyposażenie stacji pochodziło zaś z darów wspólnoty ewangelickiej z Bobrka. Parafianie zobowiązali się równocześnie dostarcza w pierwszych miesiącach żywność dla diakonis bobreckich.

1925- Władze spółki „Preussengrube”: częściowo odsprzedają, częściowo darują fragment parceli z parku pałacowego na rzecz budowy domu dla sióstr. Matka Ewa koresponduje z władzami spółki „Preussengrube” w sprawie przekazania części działki z terenu zamkowego na cele budowy nowego obiektu „Świętość Panu”. Ostatecznie dochodzi do podpisania umowy z zarządem spółki na mocy. W świetle zawartego porozumienia część gruntu została przekazana nieodpłatnie, część zostaje zakupiona. Placówka miała płacić czynsz dzierżawny przez 30 lat, tj. do 1953 roku. Przewidywano także wzniesienie nowego ujęcia wody na potrzeby „Ostoi”.

15. 03. 1926- W Ostoi gościł sekretarz generalny ewangelickiego śląskiego związku młodych mężczyzn (Jungmannerbundes Schlesien)- Kuhn z Wrocławia.

1927- Na terenie ”Ostoi Pokoju” wzniesiono ostatni budynek „Świętość Panu”.

1927- Plany utworzenia na terenie Szpitala Valeski hali dla wyszynku piwa bezalkoholowego (w butelkach). Umowa w tej sprawie sygnowana była  przez panią Clarę Cebullę z Grytzbergu.

4. 09. 1927- Pastor Zilz uczestniczył w uroczystościach 50. lecia związku weteranów, z tej okazji odwoływał się też do odpowiednich fragmentów z Biblii

1928- Urzędowy zapis działki pod budowę budynku „ Świętość Panu”.

08. 1929- Przed kolejnym festynem zorganizowanym z okazji kolejnej rocznicy otwarcia świątyni prowadzono remont części wyposażenia kościoła.

17. 09. 1928- W drodze do Zabrza przez godzinę gościł w „Ostoi Pokoju” gościł Prezydent Republiki Weimarskiej Paul von Hindenburg witany przez dzieci i członków gminy.

21. 10. 1928- Pastor wraz z wikarym brali udział w poświęceniu nowego ratusza.

16. 07. 1929- W „Ostoi Pokoju” przebywał misjonarz „żydowski” pochodzący z Ameryki Pan Flacks, kilka dni później pan Sloan pochodzący ze Szkocji.

1929- Założenie ewangelickiej Szkoły Leśnej (Waldjugendheimu) wzorowanej na placówce prowadzonej od 1927 roku przez siostry elżbietanki. W imieniu synodu diecezji gliwickiej umowę z władzami powiatu tarnogórskiego podpisał superintendent Schmula.

20. 11. 1929 -Na zamku miechowickim zorganizowano uroczystości pogrzebowe dyrektora Thomasa.

pocz. 1930- matka Ewa wyjeżdża do Szwajcarii (Engandin), Bad Gastein i do szpitala we Wrocławiu.

05. 1930- choroba Matki Ewy, która spisuje testament.

21. 06. 1930- Po kilkunastodniowej chorobie zmarła Matka Ewa.
25. 06. 1930- Na starym cmentarzu pogrzeb Matki Ewy

1930- Na podstawie testamentu została utworzona Rada Opiekuńcza.

17. 11. 1930- Udział członków gminy miechowickiej w poświęceniu kościoła ewangelickiego w Laryszowie.

22. 02. 1931- Z okazji 100. rocznicy urodzin pastora Gustava von Bodelschwinga przypomniano jego sylwetkę jako duchowego ojca matki Ewy.

1931- Władze parafii włączyły się w gminną akcję zimową na rzecz biednych mieszkańców Miechowic.

30. 11. 1931- Ewangeliccy duchowni uczestniczyli w uroczystościach ku czci zmarłego śmiercią samobójczą długoletniego burmistrza Miechowic Hugo Lazarka.

1. 02. 1932- Spotkanie pastora z nowo wybranym burmistrzem Kwollem.

5. 06. 1932- Podpisano umowę dzierżawną z Zjednoczeniem Górnośląskich Zakładów Hutniczych z siedzibą w Gliwicach w sprawie gruntu, na którym powstał kościół ewangelicki
w Bobrku.

29. 06. 1932- W dniu św. Piotra i Pawła nastąpiło poświęcenie kościoła filialnego w Bobrku.

8. 10. 1933-Członkowie parafii ewangelickiej wraz z chórem uczestniczą w gminnych obchodach 6-lecia utworzenia miejscowej komórki NSDAP.

2. 08. 1934- Zmarł prezydent Republiki Weimarskiej marszałek Paul von Hindenburg, z tej okazji w kościele ewangelickim rozbrzmiał dzwon.
1935- Siostry Emilia Rolke i Marta Becker wyjechały na misję do Syrii.

29. 06. 1935- Zilz gościł na obchodach 25-lecia placówki – filii „Ostoi Pokoju” w Podgórzu. Matka Ewa założyła tam w 1910 roku krajowy ośrodek dla 20 bezdomnych dzieci.

13.–14. 04.1936 -W całych Niemczech przeprowadzono  Powszechny Dzień Misji Wewnętrznych. W Miechowicach kobiety i dziewczęta zorganizowały w tych dniach spotkania domowe i uliczne, wspierające ewangelizację ludności. Akcję tą przeprowadzono również w sąsiednim Bobrku.

30. 04. 1936- Przełożoną Diakonatu w myśl życzenia Matki Ewy została siostra Frieda von Hedemann ( urodzona w Nysie). Pełniła tą funkcję do 1945 roku.

24.-26. 06. 1936- W Gliwicach miały miejsce obchody dni Związku Pomocy Gustawa Adolfa, w których uczestniczyli pastor oraz wikarzy Lang i Wieczorek.

12. 12.1937- 12 kandydatów z seminarium kaznodziejskiego w Kamenz na Łużycach w ramach odbywanej podróży studyjnej. gościło w Ostoi Pokoju.

1938- W „Ostoi Pokoju” odnotowano większą ilość dzieci chorych na krztusiec, odrę i dyfteryt, nie stwierdzono jednak zachorowań wśród członków gminy.

marzec 1939- Nastąpiło powiększenie obszaru gminy ewangelickiej w Miechowicach, do filii rokitnickiej zostały włączone Stolarzowice - dotychczas należące do parafii ewangelickiej
w Tarnowskich Górach.

8. 10. 1939- W Miechowicach odprawiono nabożeństwo za poległego we wrześniu na terenie Polski członka miechowickiej gminy ewangelickiej: Waltera Steinberga z Karbia. We wrześniu 1939 roku zginęli ponadto: Walter Piepenbring z Karbia, Edgar Münsterberg i Viktor Münsterberg z Bobrka, Gotfried Brandtke z Bobrka. W październiku 1939 roku
w rokitnickim szpitalu zmarł syn państwa Wagner z Miechowic, który odniósł poważne rany w kampanii wrześniowej.

29. 09. 1940- Na terenie „Ostoi” uroczyście obchodzono 50 lecie uruchomienia placówki.

21. 06. 1941- Uroczystości za zmarłą 10 lat temu Matkę Ewę.

16. 03. 1941- Na terenie „Ostoi” odbył się górnośląski dzień gminy ewangelickiej (Oberschlesische Gemeinschaftag), na który obecnych było 100 osób. Główny wykład wygłosił inspektor Urban.

1944 -Po powstaniu warszawskim do „Ostoi Pokoju” przybyła Zuzanna Śliwka
(z tamtejszego oś filii placówki miechowickiej).

1945- Placówka Ostoja Pokoju zmienia nazwę na Zakład Opiekuńczo- Wychowawczy Ewy.

13. 09. 1945- Pastor Zilz wraz z siostrami opuścił Miechowice. Była to samodzielna bezwzględna starosty Nantki Niemirskiego, który także doprowadził do usunięcia sióstr ewangelickich (usunął także proboszcza kościoła św. Krzyża Lercha). Diakonisy nadal chciały pracować dla tutejszej ludności. Sam pastor Zilz do początku 1946 przebywał w Janowicach Wielkich, po czym wyjechał do Pinnebergu niedaleko Hamburga.

Do 18. 09.1945- wysiedlenie z Polski mieszkańców miechowickiej „Ostoi Pokoju” , siostry te osiedliły się w Heiligengrabe.

1945- W „Ostoi Pokoju” umieszczono 200 sierot z Warszawy, co i tak nie uchroni zakładu od jego likwidacji.

Po 1945-rozpoczęto usuwanie wszelkich napisów niemieckich na terenie kościelnym, pod kierunkiem dr Leberta.

1948-1949- Nowy zarząd placówki  w osobach dyrektora Gustawa Jaegera i intendenta Eugeniusa Kuźwy wyznaczonych przez konsystorz kościoła ewangelicko- augsburskiego, którzy później zostają zwolnieni i zastąpieni przez siostrę Nanny Ugla.

1947- 1957- Dawna miechowicka placówka funkcjonowała w zamku Berleburg. Obiekt ten  wedle opinii większości sióstr był jednak za bardzo reprezentacyjną siedzibą na potrzeby placówki. Stąd zmieniono jej siedzibę.

1951- Placówka „Ostoi” podzielona została na część państwową i kościelną.

10. 07. 1957- Poświęcenie Domu Macierzystego w Freudenburgu.

1948- 1957- Na terenie „Ostoi Pokoju” organizowano dni ewangelizacyjne nawiązujące do okresu międzywojennego

1949- Majątek prywatnych zakładów kościelnych, w tym zakładu wychowawczego Ewy podlega przepisom o rejestracji.

31. 12 1950 -Ewangelicka gmina utraciła niemal cały majątek (to znaczy 22 budynki) wchodzący w skład „Ostoi Pokoju” na rzecz Skarbu Państwa (niektóre budynki przejęto już
w 1945 roku). Administratorem parafii był wówczas ks. H. Wojnowski.

1. 09. 1951- Władze państwowe przejęły znaczną większą część fundacji z wyjątkiem kilku budynków, w tym starej „Ostoi Pokoju” z 1890 roku, w którym działa Dom Opieki.

1951- Usunięcie diakonis z terytorium Chińskiej Republiki Ludowej.

maj 1953 -Podczas rekolekcji dla księży ewangelickich prowadzonych przez seniora diecezji ewangelickiej w Katowicach ks. Roberta Fiszkala w „Ostoi Pokoju” pojawiły się elementy wrogie Polsce Ludowej i Związkowi Sowieckiemu.

25 11. 1957 -Na konferencji w Kopenhadze zmarł dawny pastor miechowicki Walter Zilz.

1960 Państwowemu Domowi Dziecka nadano imię Józefa Lompy. Niedługo po tym został zlikwidowany istniejący w pobliżu cmentarz ewangelicki.

1961- placówka miechowicka włączona do Diakonatu „Ebben-Ezer”.

1984-1987- budowa nowego Domu Parafialnego.

1987- Kościół ewangelicki wraz z istniejącymi jeszcze starymi budynkami „Ostoi” został wpisany do rejestru zabytków.

16 VIII. 1987 – Poświęcenie nowego domu parafialnego na miejscu baraku „Domu Łaski”.

1988- 1994- Z powodu szkód górniczych wyburzono większość obiektów należących do dawnej „Ostoi Pokoju” i dawnego ratusza oraz kina miechowickiego „Świt”.

luty 1988- rozpoczeto starania o zwrot znacjonalizowanych budynków „Ostoi”

31 XII. 1989- nabożeństwo połączono z poświęceniem placu pod budowę nowego opieki dla dorosłych.

1990 -Ewangelicka gmina odzyskała część upaństwowionego majątku, początek budowy nowej „Ostoi Pokoju”.

1994- W Niemczech doszło do połączenia placówek w Heiligengrabe i Freudenbergu, funkcjonujące jednak jako dwa domy macierzyste odwołujące się do wskazówek matki Ewy.

1994- Parafia ewangelicka odzyskuje „Ciszę Syjonu”.

17. 06. 1995- Otwarcie nowej „Ostoi Pokoju”, której pierwszą kierowniczką została Edyta Pastucha, żona długoletniego biskupa diecezji katowickiej.

4. 10 1995 -Początek działalności nowego domu opieki.

1996 -Nastąpiła ponowna konsekracja dawnej „Ciszy Syjonu”.

20. 06. 1999- Poświęcenie odtworzonego cmentarza Sióstr Diakonis zamkniętego w 1960 roku oraz 50. lecie Tygodni Ewangelizacyjnych[1].

12. I. 2003- Duszpasterzowanie w parafii przejął ksiądz Alfred Stańko, dotychczasowy proboszcz ks. Rudolf Pastucha po 22 latach posługi przechodzi na emeryturę.

11 XI 1999- Poświęcenie nowej kaplicy na cmentarzu ewangelickim.

Od 2011- roku odbywają się cykliczne koncerty w kościele ewangelickim w ramach cyklu „Muzyka w kościołach Miechowic”.

26. 09. 2011- Uroczyste otwarcie Szlaku Matki Ewy w Miechowicach.

2012 -Ustanowienie Nagrody „Ostoi Pokoju” im. Matki Ewy wręczanej osobom za pomaganie innym. Jest ona przyznawana wspólnie przez Diecezję Katowicką Kościoła Ewangelicko- Augsburskiego, samorząd Gminy Bytom, samorządy województw dolnośląskiego, opolskiego i śląskiego.

08. 2013- Z powodu szkód górniczych nastąpiło zamknięcie dla wiernych kościoła do czasu usunięcia uszkodzeń w świątyni. Nabożeństwa organizuje się w budynkach „Ostoi”.

09. 2013- Drugą laureatką Nagrody Matki Ewy została Małgorzata Witkowska- Kubas
z Prudnika

2014- Początek remontu i praw zabezpieczających w kościele.

 

[1]W dniach 8-16 lipca 1950 roku odbył się pierwszy po wojnie Tydzień Ewangelizacyjny. Należy pamiętać iż takowe spotjkania ewangelickie odbywały się w Miechowicach od lat 20. Obecnie odbywają się w podcieszyńskim Dzięgielowie.

1234567891011

     Główna