Dr Adam Kubacz

 

Partie, organizacje i stowarzyszenia kulturalne, muzyczne, społeczne i sportowe funkcjonujące na terenie Miechowic w okresie międzywojennym (wraz z organizacjami młodzieżowymi)

 

2 połowa XIX wieku przyniosła uaktywnienie  się ludności na forum publicznym. Władze pruskie wspierały ten ruch, gdyż były tym zainteresowane. Obywatele mieli się włączyć w konkretne działania na rzecz państwa. Działania te odwoływały się do ducha pangermanizmu. Nie tylko to było powodem zakładania różnych organizacji. Stopniowa likwidacja analfabetyzmu przyczyniła się do podniesienia świadomości mieszkańców. Poprawa statusu społecznego i materialnego przyniosło również wzrost zainteresowania różnymi dziedzinami życia codziennego. Potwierdza to istnienie wielu stowarzyszeń i organizacji o charakterze społeczno- politycznym, sportowym i kulturalnym. Nawet hobbyści tworzyli organizacje o charakterze sformalizowanym. Każda z  organizacji spotykała się w pomieszczeniu na zebrania towarzystw  w jednej z licznych restauracji lub gospód.. Także parafie ośrodkami mobilizacji społecznej. W przedsięwzięciach tych zwraca przede wszystkim troska o wychowanie młodzieży. Młode pokolenie powinno odpowiednio wykorzystywać  wolny czas. Nadzór nad nimi sprawowali nauczyciele i duchowni wszystkich wyznań. Stąd bardzo duża ilość organizacji młodzieżowych.

Nie wszystkie elementy aktywności publicznej budziły aprobatę władz. Tworzące się szybko środowisko robotnicze zaangażowało się w ruch zawodowy i polityczny (polskie lub niemieckie). Od końca lat 80. XIX wieku na terenie gminy mamy spotykamy się z początkami agitacji politycznej. Robotnicy zatrudnieni w pobliskich kopalniach urządzali swoje spotkania w lokalu pani Mazur. Jedno z pierwszych spotkań przedstawicieli robotników miało miejsce 14 lutego 1897 roku, o czym informował plakat agitacyjny (dwujęzyczny). Pogorszenie się warunków bytowych (po 1918 roku) doprowadziło do radykalnych wystąpień miejscowej społeczności robotniczych. Władze niepokojem napawał dobrze rozwijający się ruch polski i propagowanie polskich książek wśród miejscowej ludności.

Miechowice były typowa osadą przemysłową, w której przetrwały fragmentarycznie tradycje rolnicze. Zwraca jednak uwagę fakt, iż mieszkańcy zaangażowani byli w różne formy działalności publicznej. Władze gminne starały się by gmina miała styczność z kulturą. Bardzo dużą popularnością cieszyły się związki śpiewacze i organizacje gospodarcze. Chóry miechowickie występowały często na antenie rozgłośni gliwickiej. Dla rodziców od 1927 roku w miejscowej szkole średniej organizowano wieczorki muzyczne, m. in. w okresie świąt Bożego Narodzenia. Wieczornice odbywały się (w zależności od ich charakteru) w klasach szkolnych, kościele lub też gospodzie Brolla. W latach dwudziestych funkcjonował sklep muzyczny D. Markefki przy dzisiejszej Frenzla nr 30, z kolei Remigiusz Stephani był prywatnym nauczycielem muzyki.

W środowisku robotniczym popularnością cieszyły się organizacje sportowe. Funkcjonowało kilka banków o charakterze spółdzielczym czy kas oszczędnościowych. Większość stowarzyszeń posiadały filie, tzw. młodzieżówki, do których zapisywali się młodzi ludzie.  Niestety, po 1933 roku zdecydowana część organizacji uległa rozwiązaniu lub uległa zglajszachtowaniu. Z inicjatywy nazistów powstały natomiast nowe związki, np. organizacja promująca budownictwo mieszkaniowe (radni NSDAP po 1934 roku poddali miażdżącej krytyce dotychczasową politykę socjalną władz gminy).

Stowarzyszenia gospodarcze i ekonomiczne, organizacje kupieckie i rzemieślnicze

Consum Verein A.G. Miechowitz (Związek Konsumencki, spółka Akcyjna)- organizacja

funkcjonująca w ramach spółki „Preussengrube”. Powołano ją w początkach XX wieku.  Przez wiele lat w skład rady wchodził dyrektor kopalni „Preussen” H. Kocks, właściciel cegielni Thomas, wyższy sztygar Jurascheck, administratorzy  kopalni Nowak i Kurpiun. Związek ten został zlikwidowany w 1928 roku.

Fuhrwerksbesitzerverein (Związek Miejscowych Przewoźników), którego kierował w 1928 rok przez wiele lat bogaty miesdzkandv Miechowic Philipp Madeiski.

Gastwirthverein (Związek Właścicieli Lokali Gastronomicznych)- przez wiele lat przewodniczył mu R. Broll. Stowarzyszenie to miało reprezentować interesy właścicieli lub dzierżawców lokali gastronomicznych.

Haus und Grundbesitzerverein Miechowitz (Związek Właścicieli Gruntów i Domów
w Miechowicach
)- stowarzyszenie to zostało założone w 1926 roku.  Przez długi czas przewodniczącym związku był sztygar Johann Dombek. W roku 1934 roku zrzeszał on 150 miejscowych właścicieli domów i gruntów. Organizacja ta należałła do Górnośląskiego Związku Właścicieli Gruntów i Domów (Oberschlesischer Haus- und Grundbesitzeverein) , która swoją siedzibę miała w Raciborzu.

Gemeinnütziger Baugenossenschaften Miechowitz, Miechowitz O. S. (Spółdzielnia Budowy Obiektów Użyteczności Publicznej w Miechowicach na Górnym Śląsku), przekształcone później w Wohnungsbaugesellschaft m.b.H. in Mechtal O/S.

Genossenschaftsbank G. m. b.H. w 1928 roku jego prezesem był niejaki Förster.

Kath. Handwerkvereins (Związek Rzemieślników)- założone w czerwcu 1907 roku stowarzyszenie to przetrwało w Miechowicach do czasów likwidacji samodzielności gminy
w 1951 roku. Pierwszym jego przewodniczącym został Ludwik Koltoniak-kowal, księgowym Otto Wolff (kowal), kasjerem Wilhelm Rösner (Settlermeister). W grudniu 1907 roku organizacja liczyła 28 członków, I przewodniczącym wówczas A. Sajons (Zając), drugim Ludwik Koltoniak, I księgowym Wolff, II księgowym P. Smaczny, skarbnik Rösner.

Kaufmanische Verein Miechowitz (Stowarzyszenie Kupców Miechowickich)- miejscowy Związek Kupców został założony w 1904 roku. Jako już polska organizacja funkcjonowała jeszcze krótko po II wojnie światowej. W 1907 roku liczyła 20 członków, przewodniczącym związku był Jottkowitz.

Konsumverein (Związek Konsumencki)-siedziba związku znajdowała się przy obecnej ul. Frenzla 17 (blisko kościoła). Zadaniem jej było walczyć o interesy konsumentów czyli klientów.

Preussengrube A. G. in Miechowitz (Towarzystwo Akcyjne Kopalni „Prusy”) spółka powstała dla ratowania zakładu (jedynej z kopalń należących do katowickiej spółki) zajmującej się górnictwem pozostał po stronie niemieckiej.

Unterstützungsverein der Beamten und Angestellten der Preussengrube A. G. Miechowitz była to organizacja zrzeszająca członków zarządu kopalni „Preussen”.  Na czele związku w 1934 roku stał Hubert Schmidt. Organizacja liczyła wówczas 396 członków.

Vereins der Spediteur und Vekturanten von Miechowitz, Rokittnitz, Bobrek- Karf, Wieschowa – und Städtisch Dombrowa (Związek spedytorów i wekturanów z Miechowic, Rokitnicy, Bobrka-Karbiu, Wieszowej i Miejskiej Dąbrowy)-związek powstał w dniu 21 października 1928 roku.

 

 

Główna